NIDE 4: Normas de Proxectos Deportes de Xeo

0 OBXECTO E ÁMBITO DE APLICACIÓN

La presente Norma de Proyecto é de aplicación en todos aqueles proxectos que se realicen total ou parcialmente con fondos do Consello Superior de Deportes e todos aqueles proxectos de Pavillóns para deportes de Hielo que se constrúan para as competicións oficiais rexidas pola Federación Española de Deportes de Hielo.

En ela enuméranse as condicións relativas a planificación, deseño e condicións técnicas de materiais, sistemas e instalacións, concernentes aos Pavillóns para deportes de xeo aptos para a práctica dos seguintes deportes ou modalidades deportivas:

- Curling
- Hockey sobre xeo
- Patinaje artístico sobre xeo
- Patinaje de velocidade en pista curta
- Patinaje de velocidade en pista longa

Así como para o deporte e a educación física escolar neses ámbitos de actividade e todos aqueles deportes que poidan incorporarse, se se consideran aptos para realizarse en Pavillóns para deportes de xeo (p.e.: “Broomball”, etc.). La práctica deses deportes será tanto como deporte federativo de competición, deporte recreativo para todos e/ou deporte escolar.

El Pavillón para deportes de xeo debe servir para o máximo número posible de deportes ou modalidades deportivas, co fin de alcanzar unha rendibilidade de uso maior.

Las Normas Reglamentarias de cada un deses deportes ou modalidades deportivas constitúen documento á parte da presente Norma de Proyecto.

Quedan fose do ámbito desta Norma de Proyecto, as Pistas de xeo ao aire libre ou a cuberto, de carácter temporal, desmontables ou portátiles polo seu escaso aproveitamento deportivo.

No inclúense tampouco no ámbito desta Norma de Proyecto as Pistas de xeo realizadas con material sintético que simula o xeo.

Tampoco inclúense no ámbito desta norma, as grandes construcións cubertas útiles para o espectáculo non só para deportes de xeo, senón tamén para outros deportes e para espectáculos culturais e recreativos.

1. TERMOS E DEFINICIÓNS

Para os efectos desta Norma empréganse os seguintes termos e definicións:

1.1    Espacios útiles ao deporte 

Son todos aqueles que están compostos polas superficies estritas de competición de cada especialidade deportiva coas súas bandas exteriores de seguridade, espazos para bancos de xogadores e mesas de xuíces e anotadores, así como pola altura libre necesaria.

1.2    Espacios auxiliares

Son todos os espazos complementarios á función deportiva, tales como:

-    Espacios auxiliares aos deportistas (vestiarios, aseos, guardarropas, almacéns, enfermaría, circulacións,  accesos, etc.)

-    Espacios auxiliares para espectadores (graderíos, aseos, guardarropas, circulaciones, accesos, bar, salas sociales, etc.)

-    Espacios auxiliares singulares (salas de instalacións, locais para os medios de información, autoridades, etc.) 

Cuando o Pavillón para deportes de xeo forme parte dun Complexo Deportivo con Salas e/ou Pavillóns, os seus espazos auxiliares proxectaranse formando núcleo común cos de dita Sala ou Pavillón se as necesidades previstas permíteno.

1.3    Área de influencia

Es a zona demográfica á que dan servizo os Pavillóns de deportes de xeo, isto é, aquela en a que residen os usuarios potenciais das este instalacións.

2. CLASES DE PAVILLÓNS PARA DEPORTES DE XEO

Los pavillóns para deportes de xeo obxecto desta Norma, permiten a práctica do máximo número posible dos deportes ou modalidades deportivas compatibles citadas no apartado anterior. Por outra banda, ao considerar os requisitos específicos da superficie de xeo para curling e a marcaxe da mesma, así como a dificultade de compaxinar un uso intensivo da este superficie de xeo para curling cos outros deportes ou modalidades deportivas, debido á complexidade do mantemento da superficie de xeo para emendar os surcos dos patíns e conseguir a planeidad requirida, considerouse incluír dúas clases de pavillóns para deportes de xeo, cuxa pista se dedica soamente a curling e ademais dispón de espazos sociais, comúns neste tipo de instalación deportiva, desde os que se ve a pista de curling.

En consecuencia os pavillóns para deportes de xeo clasifícanse nos seguintes tipos:

2.1    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-1: Está destinado a ser utilizado para o deporte recreativo e o deporte escolar. Permite a práctica dalgúns deportes citados no punto 0, hockey sobre xeo e patinaxe artística para categorías infantís (menores de 9 anos) e a patinaxe sobre xeo recreativo. Dispone de espazos auxiliares para deportistas e pode dispor de instalacións para espectadores en número igual ou inferior a 250.

2.2    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-2: Está destinado a ser utilizado para o adestramento e competición de ámbito local e rexional do deporte federativo, o deporte recreativo e o deporte  escolar. Permite practícaa regulamentaria de todos os deportes citados no punto 0, excepto o Patinaje de velocidade (tanto en pista curta como en pista longa). Dispone de espazos auxiliares para deportistas e pode dispor de instalacións para espectadores en número inferior ou igual a 500.

2.3    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-3: Está destinado a ser utilizado para o adestramento e competición de ámbito rexional e nacional do deporte federativo, o deporte recreativo e o deporte  escolar. Permite practícaa regulamentaria ao máximo nivel de todos os deportes citados no punto 0, excepto o Patinaje de velocidade en pista longa. Dispone de espazos auxiliares para deportistas e pode contar con instalacións para espectadores en número superior a 500 e inferior a 2.000 en Pavillóns de tamaño medio deste tipo e entre 2.000 e 5.000 espectadores en Pavillóns de tamaño grande deste tipo.

2.4    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-4: Está destinado a ser utilizado para o adestramento e competición do deporte federativo en todos os seus niveis, o deporte recreativo e o deporte  escolar. Permite practícaa regulamentaria ao máximo nivel de todos os deportes citados no punto 0, incluso o Patinaje de velocidade en pista longa. Dispone de espazos auxiliares para deportistas e pode contar con instalacións para espectadores en número superior a 500 e inferior a 2.000 en Pavillóns de tamaño medio deste tipo e entre 2.000 e 5.000 espectadores en Pavillóns de tamaño grande deste tipo.

2.5    PAVILLÓN PARA CURLING (2 PISTAS) PC-2: Está destinado a ser utilizado para o adestramento e competición do deporte federativo en todos os seus niveis, o deporte recreativo e o deporte  escolar. Permite a práctica regulamentaria ao máximo nivel de curling. Dispone de espazos auxiliares para deportistas e salas sociais para espectadores e deportistas para un número mínimo de 35 persoas.

2.6    PAVILLÓN PARA CURLING (4 PISTAS) PC-4: Está destinado a ser utilizado para o adestramento e competición do deporte federativo en todos os seus niveis, o deporte recreativo e o deporte  escolar. Permite a práctica regulamentaria ao máximo nivel de curling. Dispón de espazos auxiliares para deportistas e salas sociais para espectadores e deportistas para un número mínimo de 70 persoas.

3. CONDICIÓNS DE PLANIFICACIÓN. NORMAS PREVIAS Ao DESEÑO.

El programa das pistas e pavillóns de xeo deberá confeccionarse de acordo entre o promotor, o autor do proxecto e o futuro director da instalación deportiva, convenientemente asesorados por técnicos en deportes de xeo. El técnico autor do proxecto deberá, no posible, estar especializado ou contar con experiencia no proxecto e construción de instalacións para deportes de xeo.

3.1    Criterios de localización e características dos terreos 

Para a elección dos terreos teranse en conta os seguintes criterios de localización e características dos mesmos:

1/ Situación interior ou próxima a zonas verdes públicas, para que o ambiente e a paisaxe sexan apropiados.

2/ Proximidade  a centros docentes para lograr que a instalación sexa aberta ao deporte para todos e de competición a unhas horas e ao deporte escolar e a Educación Física noutras, buscando o seu máximo aproveitamento. El traxecto a pé desde os centros docentes non debería exceder de 10 minutos e debe ser seguro de maneira que se eviten riscos potenciais.

3/ Fácil acceso a pé e por estrada, así como proximidade ao transporte público. Para o uso diario da instalación, consideraranse as distancias seguintes dos usuarios potenciais:

-    Dous Kilómetros para peóns, equivalentes a trinta minutos andando, máximo para o acceso a pé desde os puntos mais afastados da súa zona de influencia, tanto para o uso da poboación como do deporte de competición.

-    Catro Kilómetros para acceso en transporte público e para ciclistas en zonas urbanas.

-    De oito a doce Kilómetros para acceso en transporte público e para ciclistas en zonas entre núcleos urbanos.

Para o uso semanal, a distancia de acceso á instalación de pistas de xeo dos usuarios potenciais pode aumentarse ata 50 km con desprazamentos en transporte público ou privado.

4/ Previsión de superficie para aparcadoiro, proporcional á estimación de usuarios (deportistas e/ou espectadores) 1 praza/20 usuarios, cunha previsión de 25-30 m2 por praza, con reserva para o persoal da instalación, bicicletas, autobuses (1 praza/200 espectadores) e prazas de aparcadoiro accesibles para persoas con mobilidade reducida 1praza/100 usuarios (deportistas e espectadores) ou ben 1 praza/33 prazas de aparcadoiro ou fracción e como mínimo dúas, cunhas dimensións mínimas de 5,00m por 3,60m por praza e espazo de aproximación e transferencia lateral maior ou igual de 1,20 m para prazas en batería ou traseiro maior ou igual de 3 m para prazas en liña. En instalacións para competicións oficiais reservásense espazos de aparcadoiro diferenciados para autoridades e directivos, prensa e televisión, deportistas, xuíces, adestradores, asistentes e persoal auxiliar.

5/ Boas condicións de salubridade, isto é, zonas fose do alcance dos fumes ou cheiros provenientes da industria, a súa polución atmosférica e das grandes vías de circulación. De acordo co Regulamento de Actividades Insalubres, molestas, nocivas e perigosas, separarase a parcela 2.000 m de zonas con perigo de explosións, radiacións, incendios ou combustibles próximos, gases, pos ou emanacións tóxicas, etc. Se evitarán tamén os focos molestos produtores de ruído, pos, gases, cheiros, néboas e vibracións, aínda que non prexudiquen a saúde humana, separando a parcela 500 m destas zonas.

6/ Existencia de servizos (auga, luz e rede de sumidoiros).

7/ Terrenos preferentemente chairos que necesiten un mínimo movemento de terras.

8/ Estabilidade fronte ás augas de choiva ou crecidas dos ríos, fuxindo dos espazos onde converxen pendentes (vaguadas).

9/ Terreos cun grao de compactación suficiente, evitando os de desfeito ou echadizo que obrigan a realizar custosas obras de cimentación.

10/ Terreos con posibilidade de futuras ampliacións da Instalación Deportiva.

Habrán de terse en conta, o Regulamento de Espectáculos Públicos, as Leis e Reglamentos de Espectáculos elaboradas polas Comunidades Autónomas, as Leis e Regulamentos de accesibilidade, así como a Lei contra a violencia, o racismo, a xenofobia e a intolerancia no deporte (Lei 19/2007) e o Regulamento de prevención da violencia, o racismo, a xenofobia e a intolerancia no deporte (Real Decreto 203/2010) en todo o que poida afectar previamente o deseño das Instalacións para deportes de xeo, en calquera caso e especialmente cando dispoñan de instalacións para espectadores. 

4. CONDICIÓNS DE PLANIFICACIÓN. CÁLCULO DE NECESIDADES

Previamente á redacción do Proxecto haberán de elixirse os tipos de Pabellones de Hielo en relación coa área de influencia da este instalación deportiva – recreativa. Las necesidades serán de tres tipos:

-    Deporte escolar e Educación física.
-    Deporte recreativo para toda a poboación. 
-    Deporte federativo de competición.

Como criterio xeral do cálculo de necesidades tratarase de compaxinar os horarios para que o tres tipos de usuarios sexan compatibles nunha mesma Pista de Xeo co fin de alcanzar a súa máxima rendibilidade, fóra das Pistas proxectadas especificamente para o deporte federativo de competición. Unha vez efectuado o Estudo de necesidades de Pistas de Xeo, que o consideraremos como un Plan Sectorial, será necesario unilo e coordinalo cos Plans procedentes doutros sectores co fin de elaborar unha Planificación global ou Plan Director de equipamentos deportivos e recreativos, concretándoos a través de Centros deportivo - recreativos.

4.1    Área de influencia

En primeiro lugar determinarase a área de Influencia ou Zona demográfica servida polos Pabellones de Hielo, a súa delimitación pode basearse nas Unidades urbanísticas previstas no Regulamento de Plan da Lei do Chan, nos criterios do Plan vixente ou nos criterios de localización antes indicados. 

4.2    Necesidades actuais e futuras

Todo o proceso de cálculo que aquí se desenvolve, aplicarase tanto ás necesidades actuais dunha determinada Área de influencia, como ás súas necesidades futuras nun determinado ano fixado como horizonte.

4.3    Necesidades da poboación

Las necesidades da poboación están dirixidas á práctica do deporte recreativo para todos.

Se calcularán baseándose na poboación da área de influencia expresada en nº de habitantes e en densidade de habitantes por km2.

Dicho resultado poderá corrixirse segundo todos os condicionantes locais que poidan existir, tales como tradición de deportes de xeo na zona, medios económicos, microclima da área de influencia distinta ao da zona que o circunda, pirámide de poboación, poboación turística complementaria á residente en determinadas épocas do ano, etc.

Los requisitos básicos para considerar viables as necesidades da poboación na planificación da construción dun Pavillón para deportes de xeo son:

a)    Que dea servizo a unha localidade cun nº de habitantes entre 20.000 e 50.000 como mínimo, dependendo da tradición de deportes de xeo que haxa na zona.
b)    La densidade de poboación non debe ser inferior a 150 habitantes por km2 nun radio de 12 km.

4.4    Necesidades do deporte de competición

Las necesidades do deporte federativo de competición son dunha singularidade tal que resulta imposible traducilas nun estándar urbanístico de metros cadrados por habitante.

En cada especialidade deportiva ou grupo de especialidades afíns, estas necesidades están en relación co número de deportistas federados (fichas), o número de equipos (se existen) o número de clubs, o número de horas diarias que se pode utilizar cada instalación, o número de horas de adestramento e/ou competición e as clases de Pistas de Xeo consideradas regulamentarias para a competición do deporte fixado (Véxanse Normas Reglamentarias).

Como consecuencia de todo o anterior obterase o cálculo dos Espacios útiles ao deporte de competición en Pistas de Xeo.

4.5    Necesidades totais

En España é reducido o número de pavillóns para deportes de xeo existentes, no entanto é necesario dispor ou realizar un inventario ou censo das Pistas de Xeo existentes, no seu caso, na área de influencia que nos ocupa, para deducir do resultado obtido as necesidades xa satisfeitas. Convén considerar incluso a contorna próxima da área de influencia, para avaliar se a existencia dalgunha outra instalación pode dar servizo actualmente en parte á área de influencia, modificando dalgunha forma as necesidades previstas.

Previamente á redacción do Proxecto haberán de elixirse os tipos de Pavillóns de Xeo en relación coa área de influencia da este instalación deportiva – recreativa. Las necesidades serán de tres tipos:

-    Deporte escolar e Educación física.
-    Deporte recreativo para toda a poboación. 
-    Deporte federativo de competición.

Como criterio xeral do cálculo de necesidades tratarase de compaxinar os horarios para que o tres tipos de usuarios sexan compatibles nunha mesma Pista de Xeo co fin de alcanzar a súa máxima rendibilidade, fóra das Pistas proxectadas especificamente para o deporte federativo de competición. Unha vez efectuado o Estudo de necesidades de Pistas de Xeo, que o consideraremos como un Plan Sectorial, será necesario unilo e coordinalo cos Plans procedentes doutros sectores co fin de elaborar unha Planificación global ou Plan Director de equipamentos deportivos e recreativos, concretándoos a través de Centros deportivo - recreativos.

4.1    Área de influencia

En primeiro lugar determinarase a área de Influencia ou Zona demográfica servida polos Pavillóns de Xeo, a súa delimitación pode basearse nas Unidades urbanísticas previstas no Regulamento de Plan da Lei do Chan, nos criterios do Plan vixente ou nos criterios de localización antes indicados. 

4.2    Necesidades actuais e futuras

Todo o proceso de cálculo que aquí se desenvolve, aplicarase tanto ás necesidades actuais dunha determinada Área de influencia, como ás súas necesidades futuras nun determinado ano fixado como horizonte.

4.3    Necesidades da poboación

Las necesidades da poboación están dirixidas á práctica do deporte recreativo para todos.

Se calcularán baseándose na poboación da área de influencia expresada en nº de habitantes e en densidade de habitantes por km2.

Dicho resultado poderá corrixirse segundo todos os condicionantes locais que poidan existir, tales como tradición de deportes de xeo na zona, medios económicos, microclima da área de influencia distinta ao da zona que o circunda, pirámide de poboación, poboación turística complementaria á residente en determinadas épocas do ano, etc.

Los requisitos básicos para considerar viables as necesidades da poboación na planificación da construción dun Pavillón para deportes de xeo son:

a)    Que dea servizo a unha localidade cun nº de habitantes entre 20.000 e 50.000 como mínimo, dependendo da tradición de deportes de xeo que haxa na zona.
b)    La densidade de poboación non debe ser inferior a 150 habitantes por km2 nun radio de 12 km.

4.4    Necesidades do deporte de competición

Las necesidades do deporte federativo de competición son dunha singularidade tal que resulta imposible traducilas nun estándar urbanístico de metros cadrados por habitante.

En cada especialidade deportiva ou grupo de especialidades afíns, estas necesidades están en relación co número de deportistas federados (fichas), o número de equipos (se existen) o número de clubs, o número de horas diarias que se pode utilizar cada instalación, o número de horas de adestramento e/ou competición e as clases de Pistas de Xeo consideradas regulamentarias para a competición do deporte fixado (Véxanse Normas Regulamentarias).

Como consecuencia de todo o anterior obterase o cálculo dos Espacios útiles ao deporte de competición en Pistas de Xeo.

4.5    Necesidades totais

En España é reducido o número de pavillóns para deportes de xeo existentes, no entanto é necesario dispor ou realizar un inventario ou censo das Pistas de Xeo existentes, no seu caso, na área de influencia que nos ocupa, para deducir do resultado obtido as necesidades xa satisfeitas. Convén considerar incluso a contorna próxima da área de influencia, para avaliar se a existencia dalgunha outra instalación pode dar servizo actualmente en parte á área de influencia, modificando dalgunha forma as necesidades previstas.

5. ESTUDO DE VIABILIDADE

En o proceso de planificación dunha instalación deportiva para deportes de xeo, débese realizar inicialmente un estudo de viabilidade da este instalación deportiva, que analice os usos deportivos previstos e os custos de construción e de xestión da mesma, de forma que se comprobe a viabilidade económica do proxecto. El estudo de viabilidade incluirá:

a)    Avaliación de actividades deportivas, de lecer e complementarias.
b)    Tipo/s de instalación/é de deportes de xeo previstas.
c)    Costes de construción e forma de financiamento dos este custos.
d)    Costes de xestión e de mantemento. Tipos e volume de ingresos.
e)    Forma de xestión
   
Verificada a viabilidade do proxecto pasarase ás seguintes fases de concreción do programa, elaboración do proxecto de execución das obras e do proxecto de xestión da instalación deportiva.

6. Condiciones de Diseño: Tipología de Pabellones de Deportes de Hielo

Para definir as características xeométricas dos espazos útiles ao deporte nos distintos tipos de Pavillóns para deportes de xeo, consideráronse as dimensións das pistas de xeo e a altura libre dos deportes ou modalidades deportivas previstas, segundo indícase no seguinte cadro:

 * Sen descontar os triángulos curvos das esquinas da pista
** Acolchado perimetral

Las dimensións das Pistas de Xeo que se definen no cadro anterior, fixan unicamente os contornos ou perímetros das pistas de xeo dos distintos deportes practicables, debendo consultarse as Normas Regulamentarias correspondentes para completar o trazado das este pistas e ter en conta o resto de características que nelas se conteñen.

La utilización dunha mesma pista para a práctica de diferentes deportes sobre xeo (patinaxe artística, hockey, curling, etc.) aínda que non parecen compatibles, se é posible e mesmo desexable para ter unha maior rendibilidade deportiva da instalación, sempre que a pista reúna as características necesarias para a práctica do deporte ou a modalidade deportiva correspondente. En este aspecto o máis delicado quizá é o curling, polas características de limpeza do xeo e planeidad da pista que se require, o cal fai necesario que o xeo sexa de auga limpa e con poucos sales así como dispor da maquinaria especifica de tratamento da superficie de xeo (p.e.: unha cortadora e pulidora de xeo específica de tipo Zamboni ou Olympia). 

6.1    Tipos de Pavillóns para deportes de xeo

Las clases de Pistas de Xeo enumeradas no punto 2, desenvólvense nas Tipoloxías seguintes nas que se definen as dimensións e superficies dos espazos útiles ao deporte e as superficies dos espazos auxiliares.

-    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-1: Dispón dunha pista de xeo de 30 m x 20 m. Permite a práctica do hockey sobre xeo e a patinaxe artística para categorías infantís (menores de 9 anos) e a patinaxe sobre xeo recreativo.

-    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-2: Dispón dunha pista de xeo de 56 m x 26 m. Permite a práctica do hockey sobre xeo, a patinaxe artística, o curling (3 pistas) e a patinaxe sobre xeo recreativo.

-    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-3: Dispón dunha pista de xeo de 60 m x 30 m. Permite a práctica do hockey sobre xeo, a patinaxe artística, o curling (4 pistas), a patinaxe de velocidade en pista curta e a patinaxe sobre xeo recreativo.

-    PAVILLÓN PARA DEPORTES DE XEO PDH-4: Dispón dunha pista longa de patinaxe de velocidade sobre xeo de 400 m e no interior da este pista, dúas pistas de xeo, unha para patinaxe de velocidade e artístico e outra para hockey sobre xeo e/ou curling. Permite a práctica da patinaxe de velocidade sobre xeo en pista longa, a patinaxe de velocidade en pista curta, a patinaxe artística, o hockey sobre xeo, o curling e a patinaxe sobre xeo recreativo.

-    PAVILLÓN PARA CURLING (2 PISTAS) PC-2: Dispón de dúas pistas de curling. Permite a práctica regulamentaria de curling, como pavillón especializado para ese deporte.

-    PAVILLÓN PARA CURLING (4 PISTAS) PC-4: Dispón de catro pistas de curling. Permite a práctica regulamentaria de curling, como pavillón especializado para ese deporte.

Cada tipo de Pavillón para deportes de xeo, antes indicado, desenvólvese cos espazos e dimensións que se indican a seguir:

6.2    Espacios útiles ao deporte (EUD)

(1)    Las dimensións refírense ao rectángulo que inclúe a pista de xeo, o valo perimetral, as bandas exteriores á pista de xeo e as proteccións acolchadas amortiguadoras necesarias. Son dimensións útiles, non inclúen o espesor dos muros perimetrales.
(2)    La altura entre a pista de xeo e o obstáculo máis próximo (cara inferior do teito, colgue de viga, luminaria, conduto de climatización, etc.)
(3)    Superficie de xeo  segundo o radio da esquina da pista (7 m / 8,50 m)
(4)    Dimensións segundo o radio da pista (25 m, 25,50 m, 26 m)
(5)    Superficie de xeo que inclúe a pista de velocidade segundo o radio da mesma, mais dúas pistas de xeo interiores de 60 x 30m, con dous posibles radios da esquina das pistas (7 m / 8,50 m).
(6)    Superficie de xeo estrita sen incluír as bandas exteriores.

(Véxanse as figuras PDH-1, PDH-2, PDH-3-1,PDH-3-2, PDH-4, PC-2 e PC-4)

Los Pavillóns para deportes de xeo PDH-1 a PDH-4 poden combinarse cos Pavillóns especializados para Curling PC-2 e PC-4 nunha mesma instalación deportiva. 

6.3    Espacios auxiliares para os deportistas (EAD)

Los espazos útiles ao deporte dos Pavillóns para deportes de xeo estarán complementados con espazos auxiliares aos deportistas (EAD). Los espazos auxiliares para Pavillóns de deportes de xeo están en función do número de pistas de xeo e do tipo de uso: recreativo, adestramento e/ou competición, (pode estimarse unha previsión de 1 m2 por cada 10 m2 de Pista de Xeo) no entanto deberá servir para o maior número dos este usos, co fin de alcanzar unha máxima rendibilidade da instalación deportiva, en calquera caso disporanse como mínimo os seguintes espazos:

(1)    Opcional
(2)    Valor estimativo
(3)    En as Instalacións onde se celebren competicións oficiais.

De forma complementaria pode valorarse a posibilidade de ampliar as instalacións deportivas do Pavillón para deportes de xeo con espazos de hidroterapia (piscinas e/ou bañeiras de hidromasaxe e relaxación, baño turco, aquafitness, etc.) de forma que aproveiten a enerxía proveniente dos equipos de refrixeración da pista de xeo.

6.4    Espacios auxiliares singulares (EAS)

Los espazos útiles ao deporte dos Pavillóns para deportes de xeo están complementados cos espazos auxiliares singulares (EAS) cuxa denominación e superficies figuran no cadro seguinte:

(1) Opcional
(2) Espacio para planta de refrixeración, produción de auga quente sanitaria, calefacción, etc.
(3) Los espazos auxiliares singulares tales como bancada, sala e aseos de autoridades, bancadas e salas para medios de comunicación, (prensa, radio TV) etc. dependen do número de espectadores previsto e do nivel das competicións deportivas a realizar no Pavillón para deportes de xeo.
(4) Salas sociais son espazos específicos dos Pavillóns de curling, desde os cales ven as pistas de curling, teñen comunicación directa con ela aínda que estean a distinto nivel e están climatizados. Se poden dispor nos outros tipos de pavillóns de xeo de forma opcional.

6.5    Espacios auxiliares aos espectadores (EAE)

Los Pavillóns para deportes de xeo para uso recreativo e para o adestramento deportivo a calquera nivel, proxéctanse sen espazos formais para espectadores, excepto as salas sociais para os Pavillóns de curling PC-2 e PC-4.

Cuando proxéctense Pavillóns para deportes de xeo onde se prevexan celebrar competicións deportivas, incluiranse os espazos auxiliares para os espectadores (EAE) necesarios, que complementan aos espazos útiles ao deporte da pista de xeo. Estos espazos cumprirán os requisitos esixidos polo CTE (Seguridade en caso de incendio, alumado de emerxencia, Seguridade de utilización e accesibilidade, etc.), o Regulamento de Espectáculos nos seus artigos vixentes, o Regulamento electrotécnico e demais normativa (estatal, autonómica e local) que lle sexa de obrigado cumprimento.

Los espazos útiles ao deporte de cada tipo de Pavillón para deportes de xeo estarán complementados cos espazos auxiliares para os espectadores (EAE) cuxa denominación, superficie ou requisitos, figura no cadro a seguir:

(1) Opcional.
(2) Só espectadores.
(3) Criterios Reglamento de espectáculos.
(4) Se terá en conta a normativa de accesibilidade vixente en cada caso (Estatal e de cada Comunidade Autónoma)

7    CONDICIÓNS DE DESEÑO: CARACTERÍSTICAS Y FUNCIONALIDAD DE LOS PABELLONES PARA DEPORTES DE HIELO

Los espazos útiles ao deporte e os espazos auxiliares dos Pavillóns para deportes de xeo cuxas definicións, dimensións e esquemas gráficos atópanse no punto 6, virán definidos en cada Proxecto a partir dun conxunto de Capítulos e unidades de obra.

Las unidades de obra do este Proxecto haberán de reunir unha serie de características e calidades para alcanzar un grao de funcionalidade deportiva adecuado, para o que o deseño dos este Pavillóns para deportes de xeo terá en conta criterios de índole funcional, ambiental, construtivo, de seguridade, de mantemento, de xestión e económico. Los criterios compositivos e estéticos do deseño serán de libre decisión do proyectista sen menoscabo dos restantes criterios e dentro dos límites orzamentarios que se estableceron.

El proxecto coidará a integración na contorna, de forma que os movementos de terras necesarios non supoñan un impacto negativo, do mesmo xeito que as cores e texturas empregadas.

El deseño dun Pavillón para deportes de xeo é completamente diferente ao das Salas e Pavillóns para outros tipos de deportes. Las temperaturas a manter varían notablemente, desde os –5 º C na superficie de xeo, os 10 º C na sala onde se atopa a pista de xeo, aos 20 º C en vestiarios, oficinas, etc. La humidade do aire interior unido á baixa temperatura dese aire pode provocar condensacións de vapor de auga, que ocasione corrosión nos elementos e nas estruturas metálicas, degradación nos elementos e nas estruturas de madeira, crecemento de fungos e mohos en paramentos e problemas na calidade do aire interior (fungos, mohos). Es, por tanto, necesario proxectar unhas instalacións apropiadas para controlar o clima interior no Pavillón para deportes de xeo e que ditas instalacións dispoñan dunha tecnoloxía apropiada para reducir, na medida do posible, o consumo de enerxía para lograr manter esas condicións ambientais (p.e.: a incorporación de sistemas de captación e transformación de enerxía solar por procedementos fotovoltaicos ou outras fontes de enerxía renovables. Será obrigatoria a contribución fotovoltaica mínima de enerxía eléctrica en pavillóns a partir de 3.000m2 construídos, considerados como centros de lecer, de acordo con o CTE HEI 5).

Debe terse en conta no deseño un consumo enerxético eficiente e limitado, así como a utilización de enerxías renovables (solar, eólica, biomasa, hidráulica, xeotérmica, etc.) para o este consumo enerxético da Instalación deportiva (p. e.: instalación de colectores solares para produción de auga quente sanitaria. Obrigatoria a contribución solar mínima de auga quente sanitaria de acordo con o CTE HEI 4 e a eficiencia enerxética das instalacións de iluminación de acordo con o CTE HEI 3).

Los elementos construtivos e as instalacións deberán ser duradeiros e o seu custo de conservación e mantemento será mínimo.

El proxecto e as obras serán segundo o criterio de “deseño para todos” polo que estará resolta a accesibilidade de persoas con discapacidade desde o exterior, no acceso e nos percorridos horizontais ou verticais a vestiarios, aseos, pistas e espazos para espectadores, sen barreiras arquitectónicas e coa disposición das instalacións e axudas técnicas necesarias para obter unha accesibilidade da instalación, conforme coa lexislación vixente de obrigado cumprimento que lle sexa de aplicación. Se recomenda o cumprimento das normas UNE de accesibilidade (UNE 41500IN Criterios xerais de deseño, UNE 41510 Accesibilidade no urbanismo, UNE 41524 Regras xerais de deseño dos espazos e elementos que forman o edificio. Relación, dotación e uso, UNE-ISO 21542 Accesibilidade da contorna construída).

Deberá considerarse un uso racional da auga reducindo o seu consumo mediante os medios e solucións técnicas necesarias.

Se impedirá a emisión de materias contaminantes ao aire ou ás augas.

Se contemplará a separación de residuos, así como a reciclaxe dos mesmos.

Se observará o cumprimento da normativa vixente relativa á Edificación (Código Técnico da Edificación, CTE) e ás Instalacións e os seus correspondentes Regulamentos.

A seguir descríbense as características dos espazos e instalacións dos Pavillóns para deportes de xeo:

7.1    Vestíbulo / Control / Recepción:

El acceso de usuarios será preferentemente único, seguindo o criterio de que os custos de control sexan mínimos, de forma que sexa atendido polo menor nº de persoal. En caso de que existan instalacións para espectadores as circulacións de deportistas e público deben estar ben estudadas para que non se interfiran. En Pavillóns para deportes de xeo onde se prevexan realizar competicións de alto nivel deportivo, débense considerar accesos específicos de público e accesos extras para deportistas, autoridades, prensa e TV, independentes dos accesos de público.

El vestíbulo disporá dunha zona para estadía e espera, situada á marxe dos itinerarios e con reserva de espazo que permita o acceso e uso a persoas que utilicen cadeiras de rodas, e un espazo para taboleiro de anuncios e información. Dispondrá dun punto de información en dúas modalidades sensoriais como mínimo. Se disporá de mostrador accesible, de dimensións: Desenvolvemento longitudinal  85 cm, altura  85 cm, espazo libre inferior de altura  70 cm e fondo  60 cm.

Las saídas a espazo exterior seguro e o nº e dimensións das portas de saída serán as preceptivas segundo a normativa de seguridade en caso de incendios e de espectáculos. Las portas abrirán no sentido da saída e terán transparente, polo menos, o seu parte superior.

Ao exterior das portas de entradas disporase rejilla limpiabarros enrasada co pavimento e ao interior felpudo para limpeza e secado do calzado tamén enrasado co pavimento.

Desde o control do acceso dominarase visualmente a pista de xeo e nel disporanse os cadros de mando e control de iluminación, equipamento, seguridade, etc.

En os Pavillóns para deportes de xeo con espazos para espectadores, separaranse con claridade desde o acceso os espazos para espectadores dos espazos para deportistas, os cales non deben ser accesibles para os espectadores e garantirase a boa visibilidade da pista de xeo desde a bancada.

El vestíbulo disporá de luz natural e a iluminación artificial alcanzará un nivel medio de 100 lx e de 200 lx no control. Dispondrá dun sistema de calefacción para manter unha temperatura de 18ºC e de 20ºC no Control.

Será accesible desde o exterior para persoas con mobilidade reducida, non terá chanzo de entrada (entrada a nivel), en entradas con diferenza de nivel salvarase por rampla con pendente non maior do 10% con lonxitudes inferiores a 3 m. Existirá un espazo de 1,50 m ao exterior e ao interior da porta de entrada, libre de obstáculos, horizontal ou con pendente máxima de 2%. Los timbres, interruptores, teléfonos, etc. serán de fácil acceso e situados a unha altura entre 0,80 m e 1,20 m. El mostrador de recepción permitirá a aproximación do usuario en cadeira de rodas, terá 0,85 m de altura deixando un oco baixo el de 0,78 m de altura libre, 0,60 m de fondo, largo mínimo de 1 m. Se disporán as instalacións e axudas técnicas necesarias para obter un nivel de accesibilidade, conforme coa lexislación vixente de obrigado cumprimento. En calquera caso cumprirán os requisitos que establece o CTE DB-SUA “Seguridade de utilización e accesibilidade”

7.2    Circulacións:

Lo constitúen os corredores, escaleiras, etc. de comunicación dos espazos do pavillón de deportes de xeo. El estudo das circulacións é moi importante, debendo ser independentes as circulacións de deportistas das circulacións de público. Los corredores terán un largo mínimo de 1,50 m e altura libre mínima de 2,60 m entre o pavimento e o teito ou obstáculo mais próximo, luminaria, conduto de instalacións, etc. As escaleiras terán un largo mínimo de 1,20 m en cada tramo. Tendrán preferiblemente iluminación natural e un nivel medio de iluminación artificial de 100 lx, así como balizas luminosas nos banzos de escaleiras. Es recomendable manter unha temperatura mínima de 18ºC.

Terán alumado de emerxencia e sinalización de acordo con o CTE e Regulamento electrotécnico.

Deberá existir, polo menos, un itinerario accesible tanto nos percorridos horizontais como nos verticais que comunique o acceso con todos os espazos de uso deportivo ou de público, sen chanzos ou dispondo, para salvar diferenzas de cota, ramplas de pendente recomendada de 6% e máxima 8% ou ascensores accesibles.

En calquera caso cumprirán os requisitos que establece o CTE SUA “Seguridade de utilización e accesibilidade” e en caso de ser vías de evacuación se dimensionarán de acordo con os requisitos do CTE SE “Seguridade en caso de incendio”

7.3    Espazo deportivo: La pista de xeo

El acceso á pista de xeo será desde os vestiarios e desde o espazo para calzado de patíns (uso recreativo), os vestiarios deben situarse, preferentemente, ao mesmo nivel da pista. En Pavillóns con pista longa de patinaxe de velocidade sobre xeo, disporase un acceso ao espazo interior da pista de forma que non se teña que atravesar a superficie de xeo da pista para acceder ao este espazo.

En o perímetro da pista de xeo, excepto nas pistas de Pavillóns de curling, disporase un valo perimetral, paneis protectores transparentes (hockey sobre xeo) e redes de protección (hockey sobre xeo), acolchado perimetral protector (patinaxe de velocidade) segundo indícase nas Normas Regulamentarias correspondentes a cada deporte ou modalidade deportiva. Para permitir o acceso das máquinas pulidoras do xeo ou outro tipo de maquinaria á pista de xeo, o valo perimetral, os paneis de protección, etc. serán móbiles ou desmontables nunha anchura de polo menos 2,5 m.

Alrededor de a pista de xeo existirá unha banda exterior para paso ao redor da mesma, terá un largo mínimo de 1,50 m (Vease as normas NIDE regulamentarias para cada deporte).

El pavimento desta banda exterior, onde se pase con patíns, deberá ser de material apropiado ás coitelas de forma que nin se deteriore nin as deteriore (p.e.: caucho sintético)
 
Los paramentos interiores da pista serán de cor clara con coeficientes de reflexión da luz igual ou superior a 0,40 e sen brillos.

 El Pavillón para deportes de xeo divídese, a efectos térmicos, en dúas zonas: a pista de xeo e o resto de espazos. Na pista de xeo a temperatura do aire a 1,5 m é xeralmente de 6º C e no resto de espazos que requiren ser climatizados ou calefactados (vestiarios, oficinas, etc.) de 18ºC a 20ºC.

Para controlar as temperaturas na pista de xeo, independentemente da temperatura exterior, é necesario reforzar o illamento térmico de paredes e teitos da mesma e dispor dunha correcta ventilación mecánica. No é apropiado colocar na pista de xeo grandes superficies acristaladas en paredes e / ou teitos polas perdidas térmicas que orixinan, o risco de condensacións e o elevado custo de construción e de explotación para liquidar eses problemas.

En xeral é preferible non dispor falsos teitos sobre a pista, se existen (p.e.: falsos teitos de baixa emisividad radiante, para reducir a cantidade de calor radiante da cuberta sobre a pista de xeo) serán resistentes a posibles impactos da pastilla ou “puck” do hockey sobre xeo, quedando impedido o seu desprendemento e caída en calquera caso.

As instalacións técnicas fundamentais a ter en conta son:
-    Sistema de refrixeración eficiente.
-    Ventilación mecánica.
-    Deshumidificador de aire.
-    Sistema de calefacción eficiente.
-    Aislamiento reforzado en paredes e teito.

7.4    Superficie deportiva de xeo:

El espesor e temperatura da superficie deportiva de xeo será conforme indícase nas Normas NIDE Regulamentarias correspondentes para cada tipo de deporte ou modalidade deportiva a realizar na Pista de xeo, a seguir resúmense na seguinte táboa ditas características así como as do aire sobre a superficie deportiva  de xeo:

(1) Opcional.
(2) Só espectadores.
(3) Criterios Reglamento de espectáculos.
(4) Se terá en conta a normativa de accesibilidade vixente en cada caso (Estatal e de cada Comunidade Autónoma)

Es imprescindible manter os parámetros de espesor e temperatura do xeo da pista así como a temperatura e humidade do aire, para non aumentar innecesariamente o gasto enerxético da instalación.

La estrutura da pista baixo o xeo componse de arriba abaixo das capas seguintes:

-    La rede de tuberías de refrixeración para conxelar a auga e manter o xeo á temperatura requirida. As tuberías téndense en forma de Ou no interior dunha laxa de formigón armado ou dunha capa de area, colócanse directamente ou mediante carrís de apoio. As tuberías de refrixeración poden ser metálicas ou de material plástico, colócanse a unha profundidade entre 2 e 3 cm e cunha separación entre os centros delas de 7,5 a 12,5 cm. As tuberías da pista conéctanse ás redes principais de distribución a través dun colector que percorre o lado curto ou o longo da pista polo exterior e que debe ser registrable para facilitar as operacións de mantemento e as reparacións en caso de avaría (fugas).
-    Unha dobre capa de illante térmico cun espesor de 10 cm e con bo grao de resistencia a compresión para soportar o peso da laxa de formigón, o xeo e os patinadores.
-    Unha barreira de vapor.
-    Unha capa de gravas e /ou areas compactadas que será a base e que descansa sobre o terreo. Nesta capa debe incluírse unha rede de tuberías de calefacción para evitar a produción de escarcha nesta capa.

As dimensións citadas son xerais a modo de exemplo, por tanto deben ser as correspondentes segundo os cálculos técnicos necesarios na redacción do proxecto. Véxanse figuras PDH-5 e PDH-6.

El xeo para patinar e para a pista de xeo de curling debe ser de alta calidade e por tanto, a auga debe ser o suficientemente pura e exenta de sales, de tal forma que pode requirirse un sistema de desmineralización da auga, mediante desionización ou tamén mediante osmosis inversa con membrana, en patinaxe de alto nivel conséguese unha superficie de xeo rápida para deslizarse sobre ela. Para alagar a pista na preparación da pista para curling, necesítase a subministración de auga quente (entre 35ºC e 40ºC), para iso son necesarios 2 m3 aproximadamente para catro pistas de curling. Para cubrir a superficie de xeo das pistas de curling con "pebbles" (pequenas gotitas de xeo) débese dispor dun sistema específico para fornecer a auga para o xeo do "pebbling" mediante un quentador de auga, de polo menos 30 litros, de funcionamento continuo ao ser para esta utilización concreta. La temperatura da superficie de xeo é moi importante para a boa calidade da pista de curling. Para medila con precisión poder dispor unha sonda de temperatura na superficie do xeo, tamén se utilizan termómetros de infravermellos para coñecer a temperatura da superficie do xeo. Para conseguir a planeidad da superficie do xeo para curling debe disporse dun nivel laser. Para separar as pistas de curling utilízanse pequenas barreiras de goma espuma sobre o xeo.

La pista de xeo disporá dos desaugadoiros suficientes para eliminar a auga procedente do desxeo ao final da tempada ou cando así se requira.

7.5    Altura libre de obstáculos da pista de xeo:

El espazo entre a pista de xeo e o obstáculo máis próximo (cara inferior do teito, colgue de viga, luminaria, conduto de aire acondicionado, etc.) deberá quedar totalmente libre e será tal que permita o correcto desenvolvemento de todas as probas previstas. Se recomenda que a altura libre mínima sexa de 6 m e de 4 m cando sexa unha pista exclusivamente para curling. No entanto cando o Pavillón para deportes de xeo que alberga a pista de xeo proxéctase para un nº elevado de espectadores ou se concibe como unha instalación multiuso, deseñado para adaptarse á práctica doutros deportes ou mesmo outros usos, deberanse considerar estes aspectos para fixar a altura libre mínima.


7.6    Equipo de refrixeración:

El equipo de refrixeración é o que producirá e manterá o xeo da pista, é por tanto fundamental a calidade no deseño e a execución desa instalación. La planta de refrixeración xeralmente funciona con electricidade, é a principal consumidora (aproximadamente 50%) da enerxía que necesita unha pista de xeo, polo que a eficiencia enerxética da mesma é moi importante.

El equipo de refrixeración inclúe o compresor, o condensador, o evaporador e as tuberías da pista. El calor da pista é absorbido polo evaporador e polas tuberías da pista, o compresor eleva a presión e a temperatura do refrigerante, mediante o condensador quítase a calor do refrigerante. El calor que se obtén do condensador pode ser utilizado para o quecemento das instalacións do Pavillón (calefacción, auga quente sanitaria, etc.) co consecuente aforro de enerxía, así como para a calefacción da capa de gravas / areas baixo a pista de xeo para evitar a formación de escarcha nesa capa. Véxanse figuras PDH-7, PDH-8 e PDH-10.

El calor non aproveitada dos condensadores, é necesario disipalo arrefriándoos, en moitos casos con auga. Cuando utilícense torres de refrixeración para iso, coidarase especialmente de evitar a emisión de vapor de auga que poida conter microorganismos provenientes dos depósitos de auga das este torres. Se cumprirá a normativa vixente de prevención da legionelosis (R.D. 865/2003).

El equipo de refrixeración disporá, normalmente, de dúas compresores para un uso máis flexible e económico do sistema.

No caso de aproveitamento de fontes de calor residuais tipo térmico (temperatura superior a 80ºC) recoméndase a instalación de equipos de refrixeración por absorción en substitución dos compresores das instalacións frigoríficas convencionais.

El sistema de refrixeración da pista de xeo pode ser directo ou indirecto. No sistema directo as tuberías de refrixeración da pista funcionan como evaporador. No sistema indirecto a pista de xeo arrefríase indirectamente a través dun circuíto pechado que é á súa vez arrefriado no evaporador e cun refrigerante diferente (refrigerante secundario) do que utiliza o circuíto do compresor. El sistema indirecto é o mais xeral.

Nas pistas de xeo só se poderán utilizar os seguintes sistemas de refrixeración:

- Indirecto pechado: cun só circuíto auxiliar, cuxa materia circulada no circuíto final non entra en contacto co medio a arrefriar ou acondicionar, coas limitacións de carga que sinala a instrución A miña IF-003. 

- Directo: sen circuítos auxiliares, estando o evaporador do circuíto primario directamente en contacto co medio a arrefriar ou acondicionar, coas condicións que sinala a instrución A miña IF-003.

Los refrigerantes empregados deben cumprir a normativa vixente (Reglamento de Seguridad para Plantas e Instalaciones Frigoríficas e instrucións complementarias A miña IF). Non deben ser tóxicos, combustibles, corrosivos ou inflamables, serán facilmente bombeables e con boa capacidade para a transmisión da calor. Se coidará especialmente a compatibilidade entre o refrigerante empregado e os materiais das conducións.

Debe coidarse que as instalacións de refrixeración (compresor, etc.) non produzan ruídos molestos, o nivel de ruído por mor da refrixeración mecánica será tal que o nivel sonoro continuo emitido ao exterior en zonas habitables non sexa superior a 45 dbA durante a noite e 55 dbA durante o día (CTE-HR -Protección fronte ao ruído).

La superficie do xeo deberá estar protexida con barreiras térmicas fronte ao quecemento durante o tempo que está fóra de servizo para minimizar o consumo enerxético.

7.7    Ventilación mecánica e climatización:

Es necesaria a ventilación mecánica con achegue de aire limpo exterior para controlar a calidade do aire interior na pista de xeo.

La ventilación é tamén necesaria nos espazos auxiliares (vestiarios, oficinas, cafetaría., etc.). La calidade do aire interior vese afectada as emisións das persoas (CO2, vapor de auga, etc.) tanto de deportistas como de espectadores, así como polas emisións doutros focos provenientes do edificio que contribúen significativamente á contaminación do aire (o mobiliario, os materiais de construción do edificio, os elementos de decoración, os produtos de limpeza, o propio sistema de ventilación, etc.) e os provenientes da maquinaria como é a maquina pulidora da pista de xeo, sobre todo se funciona con motor de combustión (gasolina ou gasóleo).

La ventilación mecánica, necesaria para controlar a calidade do aire interior, proporcionará unha renovación do aire ben controlada. Los pavillóns de xeo requiren, como mínimo, un aire de calidade media (IDA 3), de acordo con o Regulamento de Instalacións térmicas dos Edificios RITE e as súas Instrucións Técnicas (IT 1.1.4.2.2).

El control da calidade do aire interior realizarase polo método de ocupación (IDA-C5) ou polo de control directo por sensores que miden parámetros de calidade do aire (IDA-C6) (RITE,  IT 1.2.4.3.3.5)

Los Pavillóns para deportes de xeo divídense en dúas zonas térmicas diferenciadas: a pista de xeo e o resto de espazos. Por tanto, a ventilación constará de dous equipos de ventilación uno para a pista de xeo e outro para o resto.
 
El aire que se impulsa na pista de xeo debe quentarse antes para manter as temperaturas que se indican na táboa de punto 7.4, para quentar o aire débese utilizar a calor residual proveniente do condensador do equipo de refrixeración.

El espazo onde se atope a pista de xeo debe dispor dunha instalación de climatización tal que permita que as condicións térmicas varíen de –5 º C na superficie de xeo, de +6ºC a +10 º, +12º C na pista a 1,50 m sobre a superficie de xeo e de +18º C a +20 º C en zona de oficinas, vestiarios, etc.

A continuación se da un resumen de los requisitos en este sentido:

 La renovación do aire debe estar ben controlada. Isto significa que na pista de xeo non debe haber fugas nin infiltracións de aire incontroladas a través de portas abertas, xuntas entre teito e paredes, etc. As fugas e infiltracións de aire incrementan innecesariamente o consumo de enerxía. Véxase a figura PDH-9.

Debe coidarse que as instalacións de ventilación e climatización non produzan ruídos molestos, o nivel de ruído por mor da ventilación mecánica e a climatización debe ser tal que o nivel sonoro continuo non supere os niveis máximos permitidos

Nos locais de gran altura a estratificación débese estudar e favorecer durante os períodos de demanda térmica positiva e combater durante os períodos de demanda térmica negativa (RITE IT 1.2.4.5.3).

Cada sistema de climatización dividirase en subsistemas, tendo en conta a compartimentación, orientación, uso, ocupación e horario de funcionamento dos espazos interiores. La zonificación do sistema de climatización permitirá obter un elevado benestar co máximo aforro de enerxía (RITE IT 1.2.4.5.4).

7.8    Deshumidificador:

El aire da pista de xeo debe manter un contido de humidade limitado (Véxase 7.4) para evitar que o exceso de humidade provoque condensacións o que ocasionaría mala calidade do aire, néboa a nivel da pista, condensación no xeo, corrosión de elementos metálicos, crecemento de mohos e fungos, pudrición de elementos de madeira, etc. Es por tanto necesario, sobre todo en zonas con climas húmidos e cálidos, un equipo deshumidificador do aire da pista de xeo que manteña por baixo dos límites a humidade do aire.

La humidade do aire provén da que contén o aire exterior (ventilación), do vapor de auga que emiten as persoas (deportistas, espectadores, etc.) o vapor de auga que evapora a pulidora do xeo da pista, o motor da maquina pulidora, etc.

El equipo deshumidificador xeralmente consiste en arrefriar o aire ao facerlle pasar por un serpentín de arrefriado que baixa a temperatura do aire por baixo do seu punto de rocío, condensándose o vapor de auga e diminuíndo a humidade relativa do aire. Ademais do sistema por arrefriado do aire, hai outro sistema deshumidificador que utiliza materiais absorbentes da humidade (xel de sílice, etc.)

7.9    Calefacción e recuperación da calor residual:

La pista de xeo e os espazos auxiliares necesitan unha instalación de calefacción para manter as temperaturas idóneas neles. A demanda enerxética de calefacción e mesmo de auga quente do Pavillón para deportes de xeo debería cubrirse idealmente coa recuperación da calor proveniente do equipo de refrixeración, no entanto normalmente necesítase unha contribución adicional.

7.10    Acústica da pista de xeo:

A acústica das pistas de xeo permitirá que se ouzan claramente as mensaxes ou a información falada así como a música, provenientes dos equipos de son e do sistema de megafonía e en calquera caso evitará a existencia de ecos e ruídos. Para iso o coeficiente de reverberación será inferior ou igual a 2,3  segundos, coa pista baleira de deportistas e de espectadores no seu caso.

Para conseguir estes valores disporanse paramentos e teitos absorbentes do son. Se disporá o illamento acústico necesario para impedir as emisións de ruído ao exterior ou a outras zonas da instalación deportiva, de acordo con a normativa vixente de condicións acústicas nos edificios (CTE DB-HR).

7.11    Iluminación da pista de xeo:

A iluminación natural na pista de xeo, se existe, debe estudarse considerando os riscos de condensacións, as perdas térmicas e o elevado custo de construción e de explotación que poden orixinar os ocos acristalados, non sendo apropiado dispor lucernarios en cubertas, nin grandes superficies acristaladas en paredes.

A iluminación artificial da pista de xeo será uniforme, de maneira que permita a visión e non provoque deslumbramiento dos xogadores, patinadores, dos xuíces, árbitros e dos espectadores. Disporá, polo menos, de dous niveis de iluminación na pista (un para adestramento, uso recreativo e outro para competicións).

Cumplirá a norma UNE-EN 12193 “Iluminación de instalacións deportivas” e alcanzará os niveis de iluminación e a uniformidade necesarios para cada deporte ou modalidade deportiva que se prevexa practicar e que se indican na norma NIDE regulamentaria correspondente. A seguir indícanse este requisitos:

Cuando a pista de xeo divídase en pistas transversais ou haxa pistas interiores (Pista longa de patinaxe de velocidade) a iluminación será independente para cada unha e cos niveis necesarios sen necesidade de aceso completo da pista. A instalación de iluminación artificial da pista de xeo debe deseñarse de forma que poida adaptarse ás necesidades do uso deportivo que se prevexan.

As luminarias deben estar protexidas para resistir impactos da pastilla ou “puck” do hockey sobre xeo.

Para conseguir un bo rendemento de cor (Ra >70) as lámpadas poden ser de vapor de mercurio alta presión con halogenuros metálicos ou fluorescentes. Cando estean colocadas a unha altura maior de 7 m é conveniente dispor pasarelas para conservación e mantemento.

Para retransmisións de TV cor e gravación de películas requírese un nivel de iluminancia vertical en función da velocidade da acción e a dimensión do obxecto, na citada norma UNE-EN 12193 os deportes clasificáronse neste sentido en tres grupos A, B e C. Ademais o valor da iluminancia vertical varía coa distancia da cámara ao obxecto, para determinalo deben consultarse as normas NIDE regulamentarias correspondentes de cada deporte ou modalidade deportiva.

Se dotará de iluminación de emerxencia e sinalización segundo o requirido polo CTE SUA4 “Seguridade fronte ao risco causado por iluminación inadecuada” e para os percorridos de evacuación de acordo con CTE SE “Seguridade en caso de incendio”.

7.12    Instalación eléctrica:

A instalación eléctrica é a necesaria para a iluminación artificial, os equipos de refrixeración  da pista, a instalación de ventilación e climatización, para os equipos necesarios (de cronometraxe, son, foto-finish, proceso de datos, etc.) así como as redes de conexión destes equipos. A instalación debe ir en conducións vistas, encaixadas ou enterradas, de forma que os tubos non atravesen a pista, a instalación en caso de ser vista non será accesible a deportistas, usuarios e público. Disporanse de tomas de conexión suficientes onde sexa necesario, así como arquetas de rexistro cuxa tapa irá enrasada co nivel do chan.

7.13    Rede de comunicación interna, telefonía, voz e datos:

Existirá unha rede de comunicación interna de telefonía, voz e datos do edificio que conecte os postos de traballo das oficinas e o control e as zonas de xuíces, prensa e autoridades. Disporanse tomas de conexión suficientes na pista para competicións oficiais, así como arquetas de rexistro cuxas tapas irán enrasadas co nivel do pavimento.

7.14    Megafonía:

Os Pavillóns para deportes de Xeo disporán de instalación de megafonía con altofalantes dispostos en número e lugar suficiente para un correcto nivel de audición. El sistema de megafonía utilizarase para información, presentación de deportistas, resultados da competición, para música, para mensaxes de aviso e de seguridade dirixidos aos espectadores, etc. Es por tanto necesario que sexan inteligibles as mensaxes mesmo para o máximo nivel de son.

7.15    Cronometraje e foto-finish, vídeo-finish, vídeo-gol:

Deberá empregarse un sistema de cronometraxe electrónica totalmente automático en todas as competicións, especialmente as de alto nivel. A pista estará equipada coa cámara ou cámaras necesarias para a arbitraxe do deporte que se practique. Estarán situadas segundo indique a norma regulamentaria correspondente. Para as pistas de curling disporanse cámaras sobre a “casa” ou diana.

7.16    Marcadores:

Disporase de marcadores que permitan mostrar os resultados das probas e demais información dirixida  tanto a deportistas como a espectadores. O tipo de marcador poderá ser manual para competicións de nivel local e rexional. Será electrónico para competicións nacionais ou internacionais, é conveniente dispor tamén de sistema central de marcadores capaz de indicar eventos, competidores, resultados. O tamaño do marcador deberá ser adecuado á máxima distancia desde a que se pretende ver. 

7.17    Equipamiento deportivo:

O equipamento deportivo, fixo ou móbil, será conforme indícase nas Normas Regulamentarias correspondentes e estará homologado pola Federación Española de Deportes de Xeo.

Debe ser seguro de forma que non produza risco de accidentes nos deportistas. Os equipamentos que requiren ancoraxes para garantir a súa estabilidade ao envorco en ningún caso deixaranse libres de ancoraxe.

As partes metálicas do equipamento deportivo serán inoxidables ou estarán protexidos da corrosión.

Realizaranse inspeccións ou revisións periódicas, como mínimo unha vez ao ano, así como as operacións de mantemento necesarias, para que os equipamentos deportivos mantéñanse en perfecto estado de uso e cumprindo os requisitos de seguridade establecidos. As inspeccións de revisión e  mantemento faraas persoal  con preparación e medios suficientes para este fin seguindo as instrucións que facilitase o fabricante.

7.18    Sinalización:

Disporase de sinalizacións claras (carteis ou pictogramas) de todos os espazos para deportistas e público, así como dos camiños a eses espazos en posición claramente visible. O uso de símbolos estándar internacionais ampla a súa comprensión, na elección dos símbolos primará a claridade e sinxeleza.

Usaranse as cores de maior contraste figura – fondo (segundo táboa) en elementos como texto e soporte, portas, pasamanos e mecanismos.

 Para evitar un efecto de deslumbramiento é preferible a branco crema ao branco puro ou reflector.

No acceso disporase dun panel informativo dos espazos da instalación deportiva cun plano esquemático.

Pódese utilizar un criterio de cores para diferenciar facilmente os distintos espazos. As cores e formas empregados axustaranse a códigos ou formas normalizados. Recoméndase non usar máis de 6 cores.

Para persoas cegas os itinerarios marcaranse con diferente textura no pavimento e para persoas con visión reducida con cores vivas que contrasten. Haberá unha sinalización específica para invidentes mediante inscricións en Braille ou con texturas diferentes. Os  inicios e finais de escaleiras diferenciaranse mediante unha franxa no pavimento de cor e textura diferente e contrastado co pavimento circundante.

7.19    Vestiarios-aseos:

Preferentemente os vestiarios e os seus aseos estarán ao mesmo nivel que a pista de xeo e para o seu deseño e características xerais poderanse tomar os criterios da Norma NIDE de Proxecto “Salas e Pavillóns” neste aspecto.

O número mínimo de vestiarios de equipo será de dous, con capacidade segundo normas regulamentarias de cada deporte. Disporase dunha superficie mínima de 2m2/usuario para vestiario de equipo.

O número mínimo de vestiarios colectivos para uso recreativo será de dous, un por sexo, preveranse 1,5 m2/usuario con capacidade polo menos para 10 usuarios simultáneos.

Recoméndase dispor dun vestiario infantil con duchas e aseos

O número mínimo de vestiarios para árbitros, técnicos e profesores será de dous, un para cada sexo e previstos para un mínimo de tres usuarios. Próximo ou anexo ao vestiario de árbitros, profesores e técnicos haberá un despacho co mobiliario apropiado para as actividades propias deste tipo de usuario, como a redacción de actas, informes, reunións, etc. Para o seu uso por técnicos e profesores é conveniente que teña visión directa da pista.

A altura recomendada de vestiarios e aseos será de 2,80 m e a altura libre mínima entre o pavimento e o obstáculo mais próximo, luminaria, conduto de instalacións, etc. será de 2,60 m.

O pavimento da zona de paso en vestiarios onde se pase con patíns deberá ser de material apropiado ás coitelas de forma que nin se deteriore nin as deteriore (p.e.: caucho sintético).

Os vestiarios e aseos estarán adaptados para o uso de persoas en cadeira de rodas para o que cumprirán as normas de accesibilidade de ámbito estatal, autonómico ou local que sexa de aplicación, así mesmo contemplaranse os criterios da Norma NIDE de Proxecto “Salas e Pavillóns” neste aspecto. De acordo con os requisitos do documento Básico de Seguridade de Utilización e Accesibilidade do Código Técnico da Edificación, cada vestiario dotarase como mínimo cunha cabina de vestiario accesible, un aseo accesible e unha ducha accesible.

7.20    Enfermería / salga de atención médica:

Este espazo é para exploracións, primeiros auxilios ou para atender lesións de carácter menor. Convén que este complementada cun espazo exclusivo de cambio de roupa con lavabo, inodoro e ducha para o persoal sanitario.

Estará ben comunicado coa  pista e disporá dunha fácil saída cara ao exterior para evacuación de accidentados ou lesionados graves.

En grandes instalacións deportivas ou centros de alto nivel deportivo, é necesario prever espazos para servizo médico e tratamento de fisioterapia.

7.21    Área de control de dopaxe:

A área de control de dopaxe disporase cando se vaian a celebrar competicións oficiais do nivel que así o esixa e durante a competición terá un uso exclusivo para este fin. Disporá dunha sala de traballo con mesas, cadeiras e un frigorífico con chave, dúas salas de toma de mostras (para homes e mulleres) con inodoro, lavabo e espello e unha sala de espera con frigorífico (Espacios regulados por R.D. 41/1996). Su tamaño depende do número de deportistas que serán controlados.

7.22    Sala de masaxe/ fisioterapia:

É conveniente dispor dunha sala adecuada para masaxes e fisioterapia. Estará na zona dos vestiarios ou próxima a eles e á pista de xeo, disporá de lavabo e poderá dispor dunha pequena sala de espera previa á sala de masaxes.

Tendrá unha altura mínima de 2,80 m e unha altura libre de 2,60 m, preferible con iluminación natural e nivel medio de iluminación artificial de 250 lx e unha temperatura mínima de 23ºC. Se a sala está climatizada a temperatura máxima será de 23ºC. Disporá de ventilación natural ou forzada cunha renovación mínima de 8 volumes á hora.

7.23    Zonas de quecemento:

É necesario dispor unha zona de quecemento en pavillóns de deportes de xeo onde se realicen competicións de patinaxe artística ou de velocidade de alto nivel deportivo.

Tendrá unha altura mínima de 2,80 m e unha altura libre de 2,60 m, preferible con iluminación natural e nivel medio de iluminación artificial de 200 lx e unha temperatura mínima de 20ºC. Disporá de ventilación natural ou forzada cunha renovación mínima de 8 volumes á hora.

7.24    Sala de musculación/ posta a punto:

É conveniente dispor dunha sala con sistemas de levantamento de pesos e outros sistemas de musculación. Situaranse preferentemente ao mesmo nivel que a pista de xeo e os vestiarios.

Disporá dun almacén de material deportivo específico para esta Sala.

A porta de acceso será dobre para permitir a entrada e saída das máquinas.
Os paramentos serán resistentes a golpes ata 2 m de altura polo menos.
O pavimento deberá ser capaz de resistir e amortecer a caída de elementos pesados.

Tendrá unha altura de 3,00 m, preferible con iluminación natural e nivel medio de iluminación artificial de 200 lx e unha temperatura mínima de 20ºC. Se a sala está climatizada a temperatura máxima será de 23ºC.

Disporá de ventilación de forma que achegue aire exterior limpo cun volume mínimo de 40 m3/h por deportista.

Disporanse paramentos e teitos absorbentes do son para acondicionamento acústico do local.

7.25    Almacén de material deportivo:

O, ou os almacéns de material deportivo darán directamente á pista de xeo á que sirvan, ou estarán próximos a ela e ao mesmo nivel. A comunicación entre almacéns e pista de xeo onde se pase con patíns estará pavimentada de material apropiado ás coitelas de forma que nin se deteriore nin as deteriore (p.e.: caucho sintético)

Debe realizarse un plan de almacenaxe do material deportivo, para maior operatividade e aproveitamento. Se se necesita almacenar material de gran volume é necesario prever espazos adicionais de almacenaxe. Teranse en conta as necesidades específicas de almacenaxe para cada deporte previsto. As pedras de curling requiren almacenalas cunhas condicións de temperatura, preferentemente  - 4ºC e sen que se mollen ou lles afecte a humidade, é recomendable dispor dunha cámara frigorífica onde se poidan almacenar as pedras para o xogo, así como os carros para transportalas de forma segura, os carros poderán transportar dezaseis pedras e o almacén ou cámara poderá almacenar sesenta e catro pedras e catro carros.

7.26    Cámara de chamadas:

É o espazo no que os patinadores esperan a súa chamada nas competicións oficiais (de patinaxe de velocidade e patinaxe artística), debe estar xunto á zona de quecemento.

O seu tamaño depende do número de participantes e das probas que son simultáneas, débese prever 1,20 m2 por patinador.

7.27    Oficina de administración:

Este espazo está destinado ás persoas encargadas da xestión administrativa da instalación deportiva. Os espazos de administración son proporcionais ao nivel da instalación deportiva, pode ser necesario prever maior número de espazos segundo o programa (director, secretaria, xestión de entradas, organización de competición, etc.) para o que se preverán despachos (12 m2), sala de reunións (20 m2) aseos, arquivos, etc.

7.28    Almacén de conservación e mantemento:

Os almacéns de conservación e mantemento incluirán espazos de almacén para utensilios, material de instalacións, etc.

7.29    Cuarto de maquinas pulidoras do xeo:

Existirá un cuarto almacén especifico para a maquina pulidora do xeo da pista, a pulidora de xeo manual e doutros utensilios e/ou maquinaria para o mantemento do xeo. Este cuarto atopásese dando directamente á pista, sen ser un obstáculo para os xogadores e con comunicación co exterior. O pavimento debe ter prevista a eliminación da auga procedente do xeo derretido, coas pendentes e os desaugadoiros necesarios. É recomendable que este acabado cunha superficie plástica ou de caucho. Así mesmo preverase un espazo separado con forma de cubeta e desaugadoiro, para evacuar a auga procedente do xeo eliminado pola pulidora de xeo.

7.30    Salas de instalacións:

Estes espazos destínanse aos equipos de refrixeración, ventilación, deshumidificación, produción de auga quente sanitaria, etc. As súas dimensións mínimas e requisitos veñen regulados pola normativa técnica específica de cada instalación. É recomendable que teñan acceso directo desde o exterior. Naqueles pavillóns nos que se verifiquen as condicións de local de pública reunión, a sala de instalacións (sala de máquinas) cumprirá coas condicións de salas de máquinas de seguridade elevada A miña-IF-007.

7.31    Espazos para os espectadores:

Os espazos destinados aos espectadores cumprirán os requisitos do Código Técnico da Edificación (CTE) e demais lexislación vixente, en especial a de espectáculos públicos, accesibilidade e incendios.

En competicións de carácter nacional e internacional, especialmente en deportes clasificados de alto risco, debe contemplarse o regulamento para a prevención da violencia en espectáculos públicos. Lei 19/2007 e o Regulamento de prevención da violencia, o racismo, a xenofobia e a intolerancia no deporte (Real Decreto 203/2010).

As bancadas disporán dunha perfecta visibilidade do espazo deportivo completo, fácil acceso e circulación, así como evacuación rápida e segura en tempos mínimos. Recoméndase o cumprimento da norma UNE-EN I3200-1 “Criterios de deseño para a área de visión dos espectadores”. A perfecta visibilidade da bancada require que as liñas de visión desde os ollos non teñan obstrución algunha, xa sexa por outros espectadores ou por elementos construtivos como varandas, bancadas superiores, etc. A distancia máxima de visión depende da velocidade da actividade deportiva e do tamaño do  obxecto. Para o seu deseño e características xerais poderanse tomar os criterios da Norma NIDE de Proxecto “Salgas e Pavillóns” neste aspecto.

Para asegurar unha rápida evacuación, a anchura mínima das saídas da bancada será de 1,20 m, o largo será múltiplo de 0,60 m (largo de cada folla de porta segundo CTE: mínimo 0,60 m e máximo 1,20 m, cálculo por espectadores a evacuar).

Non se admiten prazas de espectadores de pé.

O fondo mínimo das filas terá 0,85 m, dedicando 0,40 m ao asento e 0,45 m ao paso. O largo dispoñible para cada asento será 0,50 m mínimo. Cumprirase en todo momento a normativa vixente.

Os asentos deben estar numerados de forma visible e poden consistir nos chanzos da propia bancada, bancos corridos ou asentos individuais. Os chanzos só son admisibles en instalacións de aforo inferior a 250 espectadores e neles diferenciarase por tratamento a zona de asento da de paso.

A altura do plano de asento respecto ao plano de apoio dos pés estará entre 0,40 e 0,45 m, é recomendable que sexa 0,42 m.

Os corredores graduados de acceso a localidades terán chanzos con dimensións constantes de pegada e contrahuella. O piso das filas de espectadores debe permitir o acceso ao mesmo nivel que a correspondente pegada do corredor graduado.

Cando se dispoñan asentos individuais a altura do respaldo do asento debe ser polo menos 0,30m.

As pistas de xeo deben quedar de forma non accesible para os espectadores mediante varandas, cambios de nivel ou outros elementos que non impidan a visión.

A bancada debe dispor dunha ou varias zonas accesibles e aptas para espectadores en cadeira de rodas, reservándose polo menos 1 praza/ 100 espectadores e como mínimo 2 prazas. A dimensión mínima destas prazas será de 1,20 m de fondo por 0,80 m de largo en caso de aproximación frontal e de 1,50 m de fondo por 0,80 m en caso de aproximación lateral, disporán de asento anejo para acompañante e estarán sinaladas co símbolo internacional de accesibilidade. Os aseos de público próximos, que sirvan a estas zonas disporán de aseos adaptados para persoas en cadeira de rodas, dispondo polo menos unha cabina adaptada con inodoro e lavabo. Existirá un itinerario accesible desde o vestíbulo a esta zona de bancada, aos aseos adaptados e ao bar ou a cafetaría.

Teranse en conta as seguintes condicións de accesibilidade:

Deben evitarse cambios bruscos de luz entre uns espazos e outros que provoquen fatiga ocular ou deslumbramientos nos usuarios. A iluminación interior debe adecuarse á exterior dispóndose niveis de iluminación diúrna maiores que os nocturnos, e de igual modo nas áreas próximas aos accesos, en particular nos ocos de saída. Evitarase desta forma que non se perciban os obstáculos  ou os cambios de nivel do vestíbulo.

Evitaranse contraluces, como o que produce unha xanela ao fondo dun corredor e as diferenzas bruscas de iluminación que poden producir falsas percepcións do espazo.

Os mecanismos de control deben ser facilmente accionables. Diferenciaranse cromáticamente da superficie na que estean colocados. Os interruptores serán, preferentemente, do tipo de presión de gran superficie, evitando os de xiro e de panca. Os enchufes facilitarán o machihembrado e evitarán contactos indirectos.
Cando se dispoña de mecanismos temporizados, o tempo de acción establecido será suficiente para que persoas con dificultades motoras ou sensoriais poidan realizar a actividade prevista.

En cada edificio, os mecanismos de control situaranse segundo un criterio único que facilite o seu uso. A altura de colocación estará comprendida entre 70 cm e 120 cm, recomendándose 100 cm. Os enchufes poden colocarse por encima de 50 cm.

En grandes instalacións disporase no centro da tribuna principal a bancada de autoridades, separado do público e que terá entrada independente á do público, así como unha zona de recepción e estadía. É conveniente tamén que dispoña de fácil acceso á pista para entrega de trofeos.

A bancada terá iluminación artificial a cal non cegará a visión dos deportistas e conseguirá un nivel mínimo de iluminación de 100 lux. As luminarias serán antivandálicas. Existirá alumado de emerxencia e sinalización, dispóndose sobre as saídas, os percorridos de evacuación como corredores, escaleiras e vestíbulos e nas dependencias accesorias como bar, cafetaría, aseos, etc. Os chanzos e ramplas terán iluminación de balizamento mediante pilotos de sinalización 1 por m lineal.

7.32    Salas sociais

Las Salas sociais son espazos específicos nos Pavillóns para curling, desde os cales se poden ver as pistas de curling a través de ventás que permiten a visión do xogo en condicións de temperatura máis confortables. As salas sociais deben ter comunicación directa coa pista de curling, aínda que estean a distinto nivel, nese caso disporase ascensor accesible para comunicar ambas.

En las Salas sociais disporanse os monitores de televisión que ofrecen as imaxes das cámaras colocadas sobre a “casa”. Estarán calefactadas ou climatizadas cunha temperatura mínima de 20ºC, disporán de ventilación natural ou forzada cun achegar mínimo de aire exterior por persoa de 8 m3/s. A altura mínima será de 2,80 m e contará preferiblemente con iluminación natural e nivel medio de iluminación artificial de 200 lx. Se existe bar-cafetaría disporanse próximas a el e contarán con mesas e cadeiras e posibilidade de maquinas para auga, refrescos ou bebidas quentes.

Las Salas sociais pódense dispor opcionalmente nos outros tipos de pavillóns de xeo.

8. RELACIÓN ACTUAL DE PISTAS DE XEO EN ESPAÑA

Aragón:
- Jaca

Cataluña:
- Barcelona
- Puigcerdá
- Vielha

Comunidade de Madrid:
- Majadahonda
- Boadilla
- Leganés
- Madrid (Hortaleza)
- Valdemoro 

Málaga:
- Benalmádena

Navarra:
- Huarte (Pamplona)

A Rioxa:
- Logroño

País Vasco:
- San Sebastián
- Vitoria-Gasteiz

(Fonte: Federación Española de Deportes de Xeo)

9. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA

9.1    Regulamentos de Federacións Deportivas
9.2    “Ice rink Manual” International Ice Hockey Federation.
9.3    “Concepto de pista de curling” Asociación Norueguesa de Curling.
9.4    “Pista de curling portátil” World Curling Federation.
9.5    “Curling Básico” European Curling Federation.
9.6    Código Técnico da Edificación (C.T.E.)
9.7    Reglamento de Seguridad para Plantas e Instalaciones Frigoríficas e Instrucciones complementarias.
9.8    Normas UNE-EN de Equipamentos Deportivos. 
9.9    Norma UNE-EN de Iluminación de instalacións deportivas.
9.10    Normas UNE-EN Instalacións para espectadores en espazos deportivos. 
9.11    Normas UNE Accesibilidade.